Daarvoor pleit werkgeversorganisatie AWVN.
Politieke partijen trekken zich de druk van het combineren van werk en privé van werknemers aan, zo blijkt uit hun verkiezingsprogramma’s. Vrijwel alle partijen zien graag meer of meer soorten verlof in arbeidsvoorwaarden terug.
Politieke partijen willen werknemers vooral ontzorgen door nieuwe soorten verlof te introduceren en bestaand verlof uit te breiden. Maar is meer takken aan de verlofboom laten groeien de oplossing?
Werkgeversorganisatie AWVN denkt dat het slimmer kan, namelijk door in te zetten op persoonlijk keuzebudgetten waarmee werknemers in hun eigen specifieke behoeften kunnen voorzien om werk en privé samen te laten gaan – ook breder dan verlof.
Verlof in cao’s
Uit een scan van bijna 800 cao’s bleek het aantal verlofafspraken te veel om te tellen. Een aantal opvallende uitkomsten.
1 Ouderschapsverlof
Het meest populair is ouderschapsverlof. Circa driekwart van de cao’s heeft een afspraak over dit onderwerp. Het gaat meestal om een uitbreiding van het wettelijke ouderschapsverlof, in de zin dat ouders meer tijd krijgen of dat hun pensioenopbouw op 100 procent blijft tijdens de verlofperiode.
ABN-AMRO biedt ouders de mogelijkheid om per kind tot de leeftijd van 12 jaar verlof op te nemen. Het gaat dan niet alleen om eigen kinderen, maar ook adoptiekinderen of ‘bonuskinderen’.
2 Mantelzorgverlof
Op de tweede plek komen mantelzorgverlof en aanpalende verlofsoorten, zoals kortdurend en langdurend zorgverlof. We schatten in dat de helft van de cao’s een afspraak bevat. Het gaat meestal om de mogelijkheid om bij langdurige mantelzorg voor een naaste, in het verlengde van de Wet Arbeid en Zorg, onbetaald verlof te kunnen opnemen of de arbeidsomvang tijdelijk aan te passen.
In de bedrijfstak-cao Horeca zijn diverse faciliteiten voor mantelzorgers afgesproken. Naast voor verlof kan een medewerker ook in aanmerking komen voor hulp van een mantelzorgmakelaar: iemand die helpt bij het uitzoek- en regelwerk dat bij mantelzorg komt kijken.
3 Maatschappelijk verlof en vrijwilligersverlof
Minder gebruikelijk zijn maatschappelijk verlof en vrijwilligersverlof. Deze stonden in 21 cao’s.
- Havenbedrijf Rotterdam geeft bijvoorbeeld de optie om 3 dagen per jaar betaald verlof toe op te nemen zodat medewerkers bijeenkomsten van een politieke partij, kerk of jeugdkamp kunnen bijwonen of een uitstapje kunnen maken met ouderen of gehandicapten.
- Zorgverzekeraar VGZ gaat nog een stapje verder: bij elke vestiging is een werkgroep actief die vrijwilligersactiviteiten organiseert waaraan iedere werknemer en elk team een werkdag mag besteden. Een werkgroeplid krijgt zelfs een dag per maand hiervoor.
4 Sabbatical
Ook het door de werkgever ondersteunen van een sabbatical is in verschillende cao’s vastgelegd (18 keer).
- Bij CED, dienstverlener voor onder meer verzekeraars mag een werknemer na 3 jaar werken een sabbatical opnemen. Met elk gewerkt jaar komt er het recht op 1 maand extra verlof bij. Medewerkers kunnen hun keuzebudget gebruiken om de sabbatical te financieren en de pensioenopbouw loopt door.
- MN Services geeft medewerkers de optie om 38 of 40 uur te werken in plaats van de gebruikelijke 36 en zo twee respectievelijk vier uur verlof per week op te bouwen om later te kunnen gebruiken voor een sabbatical.
5 Rouwverlof en palliatief verlof
Daarna volgt rouw- of palliatief verlof. Dit is 17 keer afgesproken. Mede door de media-aandacht en het pleidooi van CNV voor dit type verlof is hier meer interesse voor dan voorheen.
In sommige gevallen ligt het aantal dagen voor het rouwverlof vast, in andere gevallen wordt het aan de leidinggevende en medewerker gelaten om de omvang te bepalen, zoals bij de ANWB.
6 Scholingsverlof en adoptieverlof
Dan zijn er nog minder voorkomende varianten, zoals scholingsverlof en adoptieverlof die in een handjevol cao’s terug te vinden zijn.
Kortom, bijzondere vormen van verlof zijn niet nieuw. Werkgevers en vakbonden zijn zich bewust van de mogelijkheden, maken er afspraken over en laten deze meestal onderdeel uitmaken van een breder pakket aan afspraken over de werk-privébalans.
Keuzebudgetten betere oplossing
AWVN is blij dat de werk-privébalans zo prominent in de aandacht staat en ook dat de cao als bepalend instrument wordt gezien. Verlof kan werknemers lucht geven als ze zware zorgtaken hebben en hen stimuleren om een maatschappelijke bijdrage te leveren, zoals in het geval van maatschappelijk verlof.
Te smalle benadering
Wel vindt AWVN het toekennen van verlof alleen een te smalle, wat achterhaalde benadering. De opties zijn talrijker. Soms kan verlof zelfs het verkeerde recept zijn. Denk maar aan mensen die een dierbare hebben verloren of een zware mantelzorgtaak hebben. Voor een deel van hen is werken juist een welkome afleiding. Het is dan heilzaam om te blijven werken, maar bijvoorbeeld op andere uren, op een locatie dichterbij huis of in minder fysieke of psychisch zware projecten.
Thuiswerken
Thuiswerken kan ook helpen, zeker als het straks weer een vrijwillige keuze is. Buiten de extra druk die het verplichte thuiswerken op de werk-privébalans van sommige medewerkers legt, zijn er ook veel medewerkers die de balans nu juist beter vinden dan voorheen, zo blijkt uit TNO-onderzoek.
Verlofstuwmeer
Dat verlof niet dé oplossing is, blijkt ook uit de praktijk. Veel medewerkers hebben een verlofstuwmeer. Zij maken daar kennelijk geen gebruik van als de nood op privévlak hoog is. Extra verlof daar bovenop toekennen, is blijkbaar niet de oplossing waar zij op zitten te wachten. Ook het voorheen zo gebruikelijke seniorenverlof is op zijn retour.
Onoverzichtelijk
Een ander nadeel van nieuwe soorten verlof afspreken is dat het arbeidsvoorwaardenpakket onoverzichtelijker wordt, met voor elke situatie en doelgroep eigen regels en uitzonderingen. Dat past niet bij de behoefte van veel werkgevers en werknemers om af te komen van de vuistdikke cao-boeken.
Persoonlijk keuzebudget
Een instrument dat deze problemen niet kent, is het persoonlijk keuzebudget (PKB). Daaruit kan extra verlof worden gefinancierd voor degenen die daar behoefte aan hebben. Het budget voor andere doeleinden gebruiken kan ook, zoals een mantelzorgmakelaar, coach, training of sportschoolabonnement.
Wie voor extra verlof kiest, kan zelf kiezen hoeveel en waarvoor. De werkgever hoeft dus niet vooraf bepaalde gronden af- of goed te keuren. Als de werkgever gebruik van het PKB wil stimuleren, bijvoorbeeld om vrijwilligerswerk te doen, dan kan hij wel een ‘verdubbelaar’ inzetten. Het PKB wordt dan voor dat specifieke doel aangevuld.