Het kabinet heeft samen met werknemer- en werkgeversorganisaties in 2019 een pensioenakkoord gesloten. Het voorstel voor de nieuwe Wet toekomst pensioenen komt daaruit voort en regelt de herziening van het pensioenstelsel.
De nieuwe wet moet volgens planning in juli 2023 ingaan. In het nieuwe pensioenstelsel wordt een aantal zaken anders geregeld dan nu. De arbeidsmarkt wijzigt voortdurend en daardoor is het stelsel verouderd. De huidige pensioenen worden omgezet naar het nieuwe systeem. Om de overgang soepel te laten verlopen zijn er transitieregels in het wetsvoorstel opgenomen.
Nieuw pensioenstelsel
De pensioenopbouw wordt anders. Pensioenfondsen doen in het nieuwe stelsel geen beloftes meer over de hoogte van pensioenen. Fondsen beleggen in het nieuwe stelsel, net als nu, de pensioenpremie. Nieuw is dat fondsen voor alle deelnemers bij zullen houden wat hun persoonlijk deel is van het gezamenlijke pensioenvermogen, zodat mensen meer inzicht krijgen in hoeveel geld er voor hun eigen pensioen gereserveerd is. Ook is er aandacht voor de standaardisering van het nabestaandenpensioen en de verkorting van de wachttijd voor pensioenopbouw voor uitzendwerknemers.
Financiële positie
In het nieuwe systeem is de rente, die in het huidige systeem belangrijk is bij het berekenen van hoe een fonds ervoor staat, veel minder van belang. In plaats daarvan wordt de actuele financiële positie van een pensioenfonds bepalend voor de hoogte van pensioenen.
Premieovereenkomsten
Alle huidige pensioenovereenkomsten zullen volgens de Wet toekomst pensioenen (Wtp) premieovereenkomsten moeten worden. Met andere woorden: de uitkeringsovereenkomst komt te vervallen (eindloon- en middelloonregeling).
Er komen drie soorten premieovereenkomsten:
- De nieuwe premieovereenkomst (solidaire premieovereenkomst).
- De verbeterde premieovereenkomst (flexibele premieovereenkomst).
- Een premie-uitkeringsovereenkomst.
Voor pensioenfondsen geldt dat zij alleen de nieuwe premieovereenkomst en de verbeterde premieovereenkomst mogen toepassen. Verzekeraars kunnen daarnaast de premie-uitkeringsovereenkomst wel aanbieden.
1 Solidaire premieovereenkomst
Op basis van de vastlegging in de cao komt er een afgesproken pensioendoel.
- Er is sprake van meer collectieve belegging waarin jonge en oude deelnemers deelnemen in hetzelfde collectieve pensioenvermogen.
- Behaalde beleggingsrendementen worden over alle deelnemers verdeeld door middel van een vooraf vastgestelde verdeelsleutel. Jongere deelnemers zullen meer risico gaan lopen dan oudere deelnemers. De jongere deelnemers zullen meer gaan profiteren van goede beleggingsresultaten maar zullen ook harder worden getroffen door slechte beleggingsresultaten.
- Er komt een collectieve spaarpot (solidariteitsreserve) die de risico’s af gaat dekken voor slechtere tijden.
2 Flexibele premieovereenkomst
- Beleggingen zullen gebeuren via het lifecycle-principe. Jongere deelnemers beleggen met een hoger percentage aandelen en dit zal worden afgebouwd richting de pensioendatum.
- Er komen als het ware twee pensioenvermogens. Eén gedurende de opbouwfase en één gedurende de uitkeringsfase.
- Deelnemers hebben op pensioendatum een beperkt shoprecht. Alleen als de door de deelnemer gewenste uitkeringsvorm niet wordt aangeboden door het pensioenfonds, mag de deelnemer
voor de pensioendatum ervoor kiezen om het pensioenkapitaal onder te brengen bij een ander pensioenfonds.
3 Premie-uitkeringsovereenkomst
De premies worden ingelegd in een verzekering waarbij de premie of het opgebouwde kapitaal kan worden omgezet in een vaste pensioenuitkering (aanspraak) die ingaat vanaf de pensioendatum.
De aankoop vindt dus plaats tegen de rekenrente van het keuzemoment. In dit systeem heeft de werknemer geen keuzenvrijheid om te beleggen.
Impact Wtp voor de pensioenfondsen
Bij veel pensioenfondsen is nu nog sprake van een salaris diensttijdregeling waardoor de deelnemer een voorwaardelijke pensioenaanspraak krijgt toegezegd met als ambitie een indexatie van de opgebouwde pensioenaanspraken. Door de Wtp zullen de pensioenfondsen ook over moeten naar een premieovereenkomst waarbij zij kunnen kiezen uit het solidaire of flexibele pensioencontract. De afspraken gaan niet langer over een belofte (ambitie) over de hoogte van de uitkering, maar over de hoogte van de premie.
Kritiekpunten
Een aantal kritiekpunten op een rij.
Kritiekpunt 1: pensioen is niet veilig in nieuwe systeem
Het nieuwe pensioen is mede afhankelijk van beleggingsresultaten. Dat is voor SP en PVV reden het weg te zetten als ‘casinopensioen’. Een deel van de Tweede Kamer is geschrokken door de ongekend hoge inflatie en door de slechte beleggingsresultaten.
Kritiekpunt 2: verdeling pensioenvermogen naar individuele ‘rekeningen’ is riskant: veel rechtszaken van mensen die zich misdeeld voelen
In het nieuwe systeem gaat de premie voor alle werknemers naar hun eigen rekening. Dat is een nadeel voor de middelbaren, de 40- tot 60-jarigen. Zij moeten wel worden gecompenseerd.
Kritiekpunt 3: pensioenspaarders kunnen straks nergens terecht met klachten
Wie zich alsnog misdeeld voelt, kan straks aan de bel trekken bij het pensioenfonds, bij de deelnemersraad, bij de vakbond en bij de toezichthouder. En bij de rechter. Maar is een gang naar de rechter wel gewenst?
Kritiekpunt 4: slechte timing. Beter wachten met hervorming tot pensioenfondsen er beter voorstaan
De nieuwe wet leek een goede oplossing in de jaren dat sprake was van grote beleggingswinsten terwijl de pensioenen niet konden worden verhoogd konden door de lage rente. Net nu de wet moet worden ingevoerd, is het andersom.
Kritiekpunt 5: deze wetswijziging haalt onnodig veel overhoop. Beter huidige pensioenstelsel, met aanpassingen, in stand te houden
Een aantal politieke partijen willen dit door de introductie van een vaste, minimale rente waarmee pensioenfondsen mogen rekenen, bijvoorbeeld 2 procent. Dat kan, maar het staat haaks op de systematiek.
Een serieuze optie die eerder op tafel heeft gelegen, is de ‘belofte’ van een ‘zeker pensioen’ in het huidige stelsel inruilen voor een beoogd pensioen. Het idee leeft sinds kort weer.
Minister Schouten van Pensioenen zal op donderdag 10 november tijdens de behandeling van het wetsvoorstel toekomst pensioenen worden geconfronteerd met deze en andere kritiekpunten. Wat zal haar antwoord zijn? Komen er nog verdere aanpassingen op de Wtp en kan de minister het wetsvoorstel redelijk ongehavend door de Tweede Kamer loodsen? We wachten af.
Bronnen: SV-dossier Wet toekomst pensioenen, Volkskrant.nl, TweedeKamer.nl
Plenaire vergadering Wet toekomst pensioenen in Tweede Kamer
Vervolg aanscherping aanvalsplan witte vlek – geen pensioen opbouwen
Kritisch op Wet toekomst pensioenen: is nieuwe pensioenstelsel haalbaar?