Het combineren van werk en het verlenen van zorg aan een naaste kan als belastend en intensief ervaren worden.
Meer dan een kwart van de werknemers in Nederland combineert werk met mantelzorg. Elf procent van de werkende mantelzorgers geeft aan dagelijks of wekelijks het werk te moeten onderbreken om hulp te bieden en zorgtaken uit te voeren. Soms zelfs zonder dat een leidinggevende weet dat een werknemer mantelzorg verleent.
Handreiking
Omdat er vaak meer mogelijk is dan werkgevers en werknemers weten, heeft TNO samen met het ministerie van Sociale Zaken en sociale partners een handreiking ontwikkeld.
In deze handreiking vind je onder meer:
- Tips voor werknemers om mantelzorg met collega’s bespreekbaar te maken.
- Een overzicht voor werkgevers met tips en diverse maatwerkoplossingen.
- Informatie over de verschillende soorten verlof.
Er zijn verschillende regelingen die een werkende mantelzorger kunnen ondersteunen bij het combineren van werk en zorgtaken. Deze verschillende (wettelijke) regelingen helpen bij het vinden van een balans tussen werk en mantelzorg.
De meest gebruikte regelingen:
- flexibele werktijden (45 procent);
- thuis werken (42 procent);
- parttime werken (34 procent).
Er zijn twee wettelijke verlofregelingen (calamiteitenverlof en zorgverlof) en er is de Wet Flexibel Werken.
Afspraken in cao
Als de organisatie een cao heeft of als er een regeling is van de personeelsvertegenwoordiging kunnen daarin afwijkende afspraken of voorwaarden staan. Als dit zo is, gelden de afspraken die in de cao
of regelingen van de personeelsvertegenwoordiging staan.
In een cao kunnen afspraken worden opgenomen met betrekking tot:
- sparen voor verlof;
- een persoonlijk budget (salaris of vrije dagen);
- thuiswerken;
- een flexibeler personeelsbeleid.
Calamiteitenverlof
Het calamiteitenverlof kan de mantelzorger opnemen als hij/zij onverwacht direct vrij moet zijn. Bijvoorbeeld als de persoon waarvoor de mantelzorger zorgt, acuut ondersteuning nodig heeft. Het verlof duurt zo lang als nodig is om de eerste zaken te regelen. Soms is dat een paar uur, soms enkele dagen. Iedereen heeft recht op calamiteitenverlof, ook als de werknemer een tijdelijk contract heeft of nog in de proeftijd zit.
Een werkgever kan een redelijk verzoek voor calamiteitenverlof niet weigeren. De mantelzorger moet het verlof wel zo snel mogelijk bij de werkgever melden. Daarbij moet hij/zij aangeven hoelang het
verlof naar verwachting duurt. Er geldt geen maximum aantal uren calamiteitenverlof per jaar.
De werkgever betaalt het salaris door, tenzij dit in de cao anders is bepaald. In een cao kunnen bijvoorbeeld afspraken staan over het inleveren van extra vakantiedagen voor het verlof.
Kortdurend zorgverlof
Het kortdurend verlof kan de mantelzorger opnemen om enkele dagen noodzakelijke zorg aan een naaste te geven. Je kunt meerdere keren per jaar kortdurend zorgverlof opnemen. Wel geldt een maximum aantal uren. Dit is 2 keer het aantal uren dat je per week werkt in een periode van 12 maanden.
De uren voor kortdurend zorgverlof mag je in één keer opnemen of verspreiden over de 12 maanden.
Een mantelzorger kan het verlof opnemen na overleg met de werkgever. De werkgever kan het verlof alleen weigeren als de organisatie hierdoor in ernstige problemen zou komen. Het salaris wordt tijdens het verlof voor minstens 70 procent doorbetaald.
Langdurend zorgverlof
Het langdurend zorgverlof kan een mantelzorger opnemen om voor langere tijd voor een ernstig zieke naaste te zorgen. Per 12 maanden heb je recht op maximaal 6 keer het aantal uren dat je per week werkt.
Langdurend zorgverlof vraagt de werknemer minstens 2 weken voordat hij het verlof wil opnemen, schriftelijk aan bij de werkgever. De werkgever mag om informatie vragen om te beoordelen of je recht hebt op verlof, bijvoorbeeld een doktersverklaring. De werkgever is niet verplicht om het salaris tijdens het verlof door te betalen.
Wet Flexibel Werken
Door de Wet Flexibel Werken heeft een mantelzorger het recht om aanpassing van de arbeidsduur, arbeidsplaats en werktijd aan te vragen bij de werkgever. Deze wet biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid
om een aanvraag te doen bij je werkgever om thuis te gaan werken (aanpassing van de arbeidsplaats), (tijdelijk) parttime te gaan werken (aanpassing van de arbeidsduur) of op gunstige tijden te werken
(aanpassing van de werktijd).
Een aanvraag voor flexibel werken vraagt de mantelzorger voorafgaand aan de gewenste ingangsdatum, schriftelijk aan bij de werkgever. De werkgever pleegt overleg met desbetreffende werknemer over
diens verzoek. Een werkgever kan een verzoek voor flexibel werken alleen afwijzen om zwaarwegende bedrijfs- of dienstredenen.
Om een beroep te doen op de Wet Flexibel Werken moet worden voldaan aan een aantal voorwaarden. Deze wet is alleen van toepassing op bedrijven met tien of meer werknemers.
Verplichte cao
Belangrijk is ook om altijd rekening te houden met eventuele verplichte cao. In de cao kunnen afspraken staan over het recht om meer te werken, de werktijden of aanpassing van de arbeidsplaats.
Afspraken die in de cao staan, gaan boven de Wet Flexibel Werken.
Weinig gebruikt
Minder dan 10 procent van de mantelzorgers maakt gebruik van de wettelijke verlofregelingen:
- 9 procent van de mantelzorgers maakt gebruik van kortdurend zorgverlof.
- 3 procent van de mantelzorgers maakt gebruik van langdurend zorgverlof.
- 6 procent van de mantelzorgers maakt gebruik van calamiteitenverlof.
- 51 procent van de mantelzorgers geeft aan niet te weten welke ondersteuningsmogelijkheden er zijn bij werkgever.
- De meest genoemde oorzaak (48 procent) door mantelzorgers die een slechte balans tussen werk en mantelzorg ervaren, is onbekendheid met de regelingen waar men gebruik van kan maken.
Flexibel werken
- 73 procent van de mantelzorgers en 86 procent van de leidinggevenden geef aan dat flexibel werken helpt werk en privé beter te combineren.
- 45 procent van de mantelzorgers maakt gebruik van flexibele werktijden en/of zelfroostering en 42 procent van thuiswerken.
- Slechts 59 procent geeft aan dat de werkgever flexibele mogelijkheden biedt. Bij werkgevers die flexibele werkregelingen aanbieden, maakt 70 procent van de mantelzorgers er gebruik van.
Bron: TNO en ministerie van Sociale Zaken