Werknemers hebben recht op calamiteitenverlof wanneer zich spoedeisende, onvoorziene of bijzondere persoonlijke omstandigheden voordoen, zoals ‘het overlijden en de lijkbezorging van een naaste’. De minister gaat er dan ook vanuit dat calamiteitenverlof wordt ingezet op de dag van de uitvaart en indien nodig het regelen daarvan. Daarnaast is het aannemelijk dat een aantal werknemers nog een aantal dagen ander verlof opneemt of zich ziek meldt. Ook kan de werknemer rouwverlof opnemen als de cao daarin voorziet.
In principe kan er altijd calamiteitenverlof worden ingezet als de arbeid niet verricht kan worden wegens het overlijden of de uitvaart van een naaste. De overledene wordt als naaste beschouwd als het gaat om de partner, (groot)ouders, (klein)kinderen, broers, zussen en huisgenoten van de werknemer.
Cao’s met rouwverlof
Een positieve ontwikkeling is te zien in het aantal collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) waarin rouwverlof is opgenomen.
In 2017 waren in 9 cao’s, van toepassing op 5 procent van de werknemers, bepalingen opgenomen over rouwverlof en/of palliatieve zorg. In 2019 was dit het geval in 16 cao’s (van toepassing op
16 procent van de werknemers).
De duur van het rouwverlof verschilt per cao. In de meeste gevallen gaat het om een periode tussen de 3 en 10 dagen per 12 maanden.
Tijd en ruimte na verlies
Het verlies van een naaste is een ingrijpende gebeurtenis. De minister vindt het dan ook van belang dat mensen tijd en ruimte krijgen zowel om praktische zaken te regelen als om het verlies te verwerken. Hiervoor is flexibiliteit vanuit de werkgever en werknemer wenselijk. Een flexibele omgang met werktijden kan, als dat vanuit het werk mogelijk is, al voldoende ruimte bieden om na de uitvaart praktische zaken te regelen. Ook deeltijddagen of reguliere verloffaciliteiten kunnen ruimte bieden.
Calamiteitenverlof
Op dit moment biedt het calamiteitenverlof al de mogelijkheid om gedurende een korte periode praktische zaken voor de uitvaart te regelen onder werktijd. Rouwverwerking houdt echter niet op na de uitvaart. Koolmees vindt het daarom goed dat er aandacht is voor de mogelijkheden om ook na de uitvaart ruimte te bieden aan werknemers om het verlies op een passende manier te verwerken. Dat laat onverlet dat het nog onduidelijk is of het rouwverlof de meest geschikte manier is om deze rouwverwerking te ondersteunen.
Handreiking rouw en werk
Het toenmalige kabinet heeft in 2011 een onderzoek laten uitvoeren naar de behoeften van nabestaanden in de re-integratie op het werk. Destijds kwam naar voren dat werken een positief effect kan hebben op het rouwproces omdat het structuur, ritme en afleiding geeft. Wel is dit proces per individu verschillend, en is maatwerk daarin passend.
De Handreiking rouw en werk biedt werkgevers en werknemers hierbij handvatten. De handreiking is bedoeld voor rouwende werknemers en hun leidinggevenden en geeft handvatten voor het omgaan met rouw op het werk.
Onderzoek naar implicaties rouw
De bewindsman heeft tijdens de begrotingsbehandeling van 17-19 november 2020 toegezegd de implicaties van rouw op werk in de huidige tijdsgeest en de behoefte van ondersteuning aan werknemers te onderzoeken. Hier wordt ook in meegewogen of de huidige situatie toereikend is, of dat een specifiek verlof wenselijk is met het oog op de inzetbaarheid op het werk, of dat andere ondersteuning passend en toereikend is. Daarnaast heeft het onderzoek ook als doel om te bekijken of er aanvullende faciliteiten of ondersteuning mogelijk zijn die rekening kunnen houden met de individuele behoeften van de nabestaanden. Iedereen ervaart en verwerkt rouw immers op zijn of haar eigen manier en dit vraagt om maatwerkafspraken tussen werkgever en werknemer.
Vragen over uitval door rouw zijn dit jaar niet in de enquête de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden opgenomen. De minister verwacht deze uitkomsten in 2022.
Hoe zit het in andere landen?
Een beperkt aantal landen, waaronder België, Portugal, Spanje, Slovenië, Frankrijk en Litouwen, heeft het rouwverlof wettelijk geregeld. Met uitzondering van België en Slovenië gaat het om een verlof van 2 tot 5 dagen, afhankelijk van de relatie tot de overleden persoon.
In landen waarin het rouwverlof niet wettelijk wordt geregeld, worden hier in cao-verband afspraken over gemaakt, of wordt dit in overleg tussen werkgever en werknemer op een passende manier opgevangen. Met uitzondering van België is dit niet zeer afwijkend van de Nederlandse praktijk.
Tabel: Overzicht landen waarin rouwverlof wettelijk is geregeld
Land | Duur rouwverlof | Uitbetaling |
België | 10 dagen: 3 dagen verplicht tussen overlijden en uitvaart, overige 7 dagen vrij opnemen binnen 1 jaar na overlijden | Betaald |
Portugal | 2 of 5 dagen, afhankelijk van de relatie tot overledene; 14 tot 30 dagen onbetaald verlof voor een miskraam of beëindiging van zwangerschap om medische redenen |
Betaald |
Spanje | 2 dagen, evt. uitbereid tot 4 dagen wanneer nabestaande moet reizen naar uitvaart | Betaald |
Slovenië | 1 dag: in meeste collectieve afspraken aangevuld tot 3 dagen | Betaald |
Frankrijk | 3 dagen voor partner, ouder, broer/zus 5 dagen voor kind |
Betaald |
Litouwen | Tot 5 dagen | Onbetaald |