
In de huidige wet- en regelgeving zitten knelpunten die UWV in de weg staan om mensen goed te kunnen helpen. Deze knelpunten heeft UWV samengevoegd in de jaarlijkse knelpuntenbrief.
UWV doet in de knelpuntenbrief 2024 concrete voorstellen op het gebied van bestaanszekerheid, arbeidsongeschiktheid en gegevensdeling, voor zowel de korte als lange termijn.
Toeslagenwet overbodig maken
Een oplossingsrichting om bestaanszekerheid te vergroten en te voorkomen dat cliënten onnodig onder het bestaansminimum leven, is het overbodig maken van de Toeslagenwet.
UWV stelt voor om de uitkeringen in de toekomst op te hogen tot het sociaal minimum onafhankelijk van het gezinsinkomen. Dat betekent dat voor iedereen hetzelfde sociaal minimum geldt, ongeacht bijvoorbeeld of iemand al dan niet een partner heeft met een inkomen.
Sociaal minimum
UWV stelt dus voor om bij de verschillende uitkeringen direct al het sociaal minimum uit te betalen. Om te beginnen bij de Wajong, de arbeidsongeschiktheidsregeling voor jonggehandicapten, waar 68% van de cliënten, die mogelijk wel recht hebben op een toeslag van UWV, daar geen gebruik van maken.
Verlofregelingen vereenvoudigen
Een ander groot knelpunt voor mensen en UWV zijn de verschillende verlofregelingen. UWV voert zes verschillende complexe verlofregelingen uit rondom de zorg voor kinderen. UWV steunt de scenario’s voor een sterk vereenvoudigd verlofstelsel, waarbij de verlofregelingen voor de zorg voor kinderen (zoveel mogelijk) worden samengevoegd. Dit betekent een wijziging van de Wazo (Wet Arbeid en Zorg).
In het SER-advies wordt gepleit voor een clustering in drie pijlers:
- zorg voor kinderen;
- zorg voor naasten; en
- persoonlijk verlof.
De minister van SZW stelt eenzelfde clustering voor, waarbij het uitgangspunt is dat de voorwaarden en andere kenmerken binnen een cluster zoveel mogelijk gelijk zijn. Ouders en werkgevers hoeven dan minder acties uit te voeren om het verlof en bijhorende uitkering te regelen.
Werken aan twee concrete knelpunten
Vooruitlopend op een vereenvoudigd en toegankelijk verlofstelsel stelt UWV voor om in de tussentijd te werken aan enkele concrete knelpunten. Twee knelpunten worden in deze brief uitgelicht:
- Ouders kunnen geen verlof opnemen doordat zij het inkomstenverlies niet kunnen dragen.
- Onduidelijkheid bij verandering van werkgever tijdens de verlofperiode.
1 Nieuwe aanvraag bij nieuwe werkgever
UWV stelt voor om het mogelijk te maken dat bij de overgang naar een nieuwe werkgever opnieuw een verlofaanvraag kan worden gedaan. De uitkering wordt dan opnieuw beoordeeld, gebaseerd op de gegevens bij de nieuwe werkgever.
2 Ophogen naar 100% dagloon aanvullend geboorteverlof
UWV voorziet dat het ophogen van de uitkering tot ten minste het WML extra complexiteit toevoegt aan het verlofstelsel en dat ouders hier onvoldoende mee geholpen zijn. UWV stelt daarom een ophoging naar 100% dagloon van de uitkering aanvullend geboorteverlof voor. Hierdoor ervaren partners geen belemmering om na de geboorte van hun kind verlof op te nemen.
Arbeidsongeschiktheid
Het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel is te complex voor iedereen die ermee te maken krijgt, zowel voor werknemers en werkgevers als voor de uitvoering. De uitvoering is vastgelopen en dat merkt UWV op verschillende fronten. Zo wachten op dit moment 14.500 mensen op een sociaal-medische beoordeling.
De knelpunten stapelen zich vooral op bij de meest kwetsbaren in onze samenleving: zieke werklozen, zieke flexwerkers en vroeggehandicapten. Zij moeten vaak aankloppen bij meerdere instanties en/of loketten om voldoende dienstverlening en inkomen te krijgen.
Het is daarom van belang dat er een rechtvaardig stelsel voor alle werkenden komt dat uitvoerbaar is en waarbij werk en werkhervatting centraal staat. Een nieuw stelsel dat de huidige knelpunten oplost en ook oplossingen heeft voor de uitdagingen van de toekomstige arbeidsmarkt.
Huidige stelsel beter
De huidige knelpunten in het stelsel zijn zo nijpend dat niet gewacht kan worden op een nieuw stelsel. Op korte termijn vindt UWV het noodzakelijk om al verdere stappen te zetten om de huidige problemen in het arbeidsongeschiktheidsstelsel te verminderen. Hierbij denkt UWV aan een combinatie van de door OCTAS beschreven maatregelen in variant 1, “het huidige stelsel beter”, die het stelsel op korte termijn vereenvoudigen, knelpunten voor werkgevers wegnemen en de positie van WIA-gerechtigden verbeteren. Deze kortetermijnmaatregelen ziet UWV als een tussenstap naar het maken van fundamentele, toekomstbestendige keuzes ten aanzien van het stelsel.
Gegevensdeling
Daarnaast vraagt UWV aandacht voor knelpunten op het gebied van gegevensdeling. Soms kunnen of mogen gegevens niet worden gedeeld. Hierdoor krijgen burgers en bedrijven nog steeds te maken met verschillende overheidsdiensten, terwijl we juist toe willen naar het ervaren van één overheid. Bijvoorbeeld bij het voorkomen of het oplossen van schulden of het overdragen van cliënten naar andere overheidsinstanties.
Twee knelpunten oppakken
In 2023 is aandacht gevraagd voor een versnelde aanpak voor het oplossen van zes bestaande knelpunten. Twee knelpunten moeten nog (verder) worden opgepakt in 2024:
1 Beëindiging uitkering op eigen verzoek
UWV heeft voorgesteld het mogelijk te maken dat cliënten altijd op eigen initiatief hun WW-uitkering kunnen beëindigen. Een wetsvoorstel is hiervoor noodzakelijk. UWV vraagt in afwachting van de realisatie van de voorgestelde wetswijziging om een gedoogperiode om het voorstel meteen uit te kunnen voeren.
2 Vaststellingsovereenkomst bij ziekte en WW
Er zijn werkgevers die, ondanks ziekte van een werknemer, afspraken met de werknemer maken om het dienstverband te beëindigen.
De werknemer meldt zich dan hersteld en gaat uit dienst met een vaststellingsovereenkomst, vraagt een WW-uitkering aan, de WW-uitkering wordt toegekend en meldt zich vervolgens (opnieuw) ziek. Formeel is dan sprake van een (verwijtbare) benadelingshandeling Ziektewet, waardoor er geen recht is op een Ziektewetuitkering en zo nodig wordt ook de uitbetaalde WW-uitkering teruggevorderd.
UWV is hierover al samen met het ministerie van SZW in gesprek. Dit wil UWV komende periode intensiveren om zo gezamenlijk tot oplossingen te komen. Hierbij gaat het ook op welke wijze werkgevers en werknemers beter op hun gezamenlijke verantwoordelijkheden kunnen worden aangesproken.