Daarnaast is een deel van de regelingen ingehaald door de tijd of erg complex voor de Belastingdienst of belastingplichtigen.
Fiscale regelingen – een uitzondering of korting op te betalen belastingen – zorgen voor complexiteit in het belastingstelsel en omvangrijke uitvoerings- en handhavingskosten. In het ambtelijk rapport Aanpak fiscale regelingen wordt geadviseerd kritisch te kijken naar regelingen die slecht scoren op één of meerdere criteria.
Werkkostenregeling in essentie een goed idee
Vereenvoudigingsvoorstellen kunnen verworden tot maatregelen die (uiteindelijk) niet of nauwelijks leiden tot een vereenvoudiging van de uitvoering of zelfs complexiteitverhogend zijn. Een voorbeeld van een vereenvoudigingsvoorstel dat uiteindelijk niet tot een daadwerkelijke vereenvoudiging heeft geleid, is de invoering van de werkkostenregeling (WKR). Volgens zowel medewerkers van de Belastingdienst als intermediairs was de WKR in essentie een goed idee, maar door de vele aanpassingen en nuances is het weer complexer geworden.
Regelingen leiden tot ingewikkeld belastingstelsel
In het onderzoek zijn 116 fiscale regelingen tegen het licht gehouden.
Al deze maatregelen hebben een bijzonder doel en zorgen er vaak voor dat er maatwerk geleverd kan worden voor een specifieke doelgroep, die hierdoor minder belasting hoeven te betalen. Het gaat dan bijvoorbeeld om vrijstellingen, kortingen of een verlaagd tarief. Dit is begrijpelijk vanuit het maatschappelijke doel, maar deze regelingen leiden tot een steeds ingewikkelder belastingstelsel. Dit komt doordat elke uitzondering ook tot meer complexiteit leidt. Daarnaast leiden fiscale regelingen tot lagere belastinginkomsten.
In 2023 is er met de fiscale regelingen samen totaal € 150 miljard gemoeid, dit is ongeveer 40% van de totale belasting- en premie-inkomsten van de overheid.
Vier criteria
In het onderzoek hebben ambtenaren van het Ministerie van Financiën fiscale regelingen beoordeeld op de volgende vier criteria:
- Doet de regeling wat beoogd is (doeltreffendheid) en gaat dat op efficiënte manier (doelmatigheid);
- Is er een onderbouwing voor ingrijpen door de overheid;
- Is er sprake van complexiteit in de uitvoering en handhaving;
- Kost het (te veel) moeite om voordeel van de regeling te hebben (doenvermogen)?
Doeltreffend en doelmatig?
Van de 73 regelingen waar evaluatierapporten voor beschikbaar zijn, blijkt dat het van 41 regelingen onzeker is of deze doeltreffend en doelmatig zijn. Van 21 regelingen blijkt dat deze niet doeltreffend en doelmatig zijn.
Naast doeltreffendheid en doelmatigheid is ook gekeken naar de reden waarom een regeling in het leven geroepen is. Bij 17 regelingen bleek er geen onderbouwing voor overheidsingrijpen (meer) te zijn en bij 33 regelingen is dit onzeker.
Een regeling in de loonbelasting zonder een duidelijke onderbouwing voor overheidsingrijpen is de vrijstelling uitkering wegens 25-of 40-jarig dienstverband.
Uitvoerbaarheid regelingen
Onderzoekers hebben ook gekeken naar de uitvoerbaarheid van de regelingen. Hieruit bleek dat 24 regelingen uitvoeringstechnisch zeer ingewikkeld zijn voor de Belastingdienst en dat 11 regelingen een groot beroep doen op het doenvermogen van belastingplichtigen. Dit betekent dat het voor mensen (te) veel moeite kost om in actie te komen om voordeel van de regeling te hebben, zelfs wanneer ze goed geïnformeerd zijn.
Een regeling in de loonbelasting die het slechtst scoort op uitvoerbaarheid en handhaving is het keuzerecht voor partiële buitenlandse belastingplichtigen.
Doenvermogen
Voor niet alle 116 fiscale regelingen is doenlijkheid een even relevant criterium, bijvoorbeeld omdat de regeling primair een beroep doet op het doenvermogen van fiscale professionals.
Van de regelingen waar doenlijkheid wel een aandachtspunt is, is het merendeel beoordeeld als doenlijk. Dit betreft onder andere regelingen die automatisch worden toegepast bij de
belastingaangifte en daarmee per definitie geen beroep doen op het doenvermogen.
Heffingskortingen
Overigens geldt ook hier dat deze regelingen in sommige gevallen alsnog een groot beroep op het doenvermogen kunnen doen. Zo zijn de heffingskortingen als doenlijk beoordeeld omdat deze voor de meeste belastingplichtigen automatisch worden verwerkt bij het doen van hun aangifte. Tegelijkertijd kunnen de heffingskortingen in sommige gevallen toch voor verrassingen zorgen.
Zo kan het gebeuren dat als iemand meerdere werkgevers heeft en voldoende verdient, uiteindelijk moet bijbetalen na het doen van de IB-aangifte doordat bij de in te houden loonheffing onvoldoende rekening is gehouden met de inkomensafhankelijke afbouw van de heffingskortingen als gevolg van de tweede en volgende baan.
Aanbevelingen
In het rapport wordt aanbevolen terughoudend te zijn met nieuwe fiscale regelingen en kritisch te kijken naar regelingen die slecht scoren op één of meerdere criteria. Voor nieuwe regelingen kan dit het beste door het toetsingskader voor fiscale regelingen zorgvuldig toe te passen.
Regelingen verbeteren, versoberen of afschaffen
Voor bestaande fiscale regelingen die slecht scoren is het advies om kritisch te kijken of de regelingen verbeterd kunnen worden of kunnen worden versoberd dan wel afgeschaft. Ook wordt geadviseerd om waar relevant de doelstellingen van bestaande regelingen te actualiseren, omdat van een aantal fiscale regelingen de doelstelling inmiddels achterhaald is of onvoldoende concreet is geformuleerd.
Eenvoudiger belastingstelsel
Dit ambtelijk rapport is onderdeel van de aanpak van fiscale regelingen, waarmee het kabinet het belastingstelsel eenvoudiger wil maken. De resultaten uit de internetconsultatie van eerder dit jaar, zijn ook in dit rapport meegenomen. Het kabinet zal de uitkomsten van het rapport bestuderen en wil na de zomer met een reactie op het rapport komen.
Kamerbrief aanbieding ambtelijk rapport aanpak fiscale regelingen
