Bij de behandeling van de begroting inzake noodpakket banen en economie op 14 april heeft minister minister Koolmees vragen beantwoord over de NOW en een nadere reactie gegeven.
Werktijdverkorting
“We hadden de regeling voor de werktijdverkorting. Die regeling is eigenlijk bedoeld voor bedrijven die worden geraakt door een brand of een overstroming, echt door iets bijzonders. Er waren 100 of 200 gevallen per jaar, maar niet deze 55.000. We bedachten al snel dat deze regeling niet is toegesneden op de situatie waarin we nu terecht gaan komen, door de hoeveelheid bedrijven die dit aanvragen. De wtv-regeling was ook erg belastend in de uitvoering, omdat er een causaal verband moest zijn tussen de calamiteit en de werkvermindering. Dat was ingewikkeld aan te tonen in het geval van het coronavirus.”
NOW – vergoeding loonkosten
“We hadden dus een alternatieve regeling nodig en dat is de NOW geworden. De NOW ondersteunt werkgevers zodat zij hun werknemers — of het nou mensen zijn met een vast of een flexibel contract — met al hun kennis en ervaring zo veel mogelijk in dienst kunnen houden, dus echt gericht op het doorbetalen van de lonen voor alle mensen die op de payroll stonden van een bedrijf.
Bij een omzetdaling van ten minste 20% wordt tot maximaal 90% van de loonkosten vergoed. Een rekenvoorbeeld uit de regeling zelf: als je een omzetdaling hebt van 100%, als je helemaal dicht bent, bijvoorbeeld, dan krijg je 90% van de loonkosten vergoed. Het is allemaal gestandaardiseerd.”
Generieke regeling
“Het is een generieke regeling voor alle sectoren, met een vaste opslag. We weten dat er in sommige sectoren bijvoorbeeld andere pensioenpremies gelden. Daar kan ik allemaal geen rekening mee houden, als we dat willen uitvoeren.”
Simpele regeling
“Ik heb nu een heel simpele regeling. Die gaat uit van de loonsom in januari, met een opslag van 30% voor werkgeverspremies, pensioenpremies, opbouw vakantietoeslag en al dat soort zaken. Als ik meer gedetailleerd daarvan ga afwijken en bijvoorbeeld rekening wil houden met sectorspecifieke kenmerken, lukt het niet om dat uit te voeren bij 80.000, 90.000 of straks misschien wel 150.000 bedrijven en dat geld overgemaakt te krijgen. Dat is de keuze die we hebben moeten maken.”
Loonaangifte januari
“Het moest een eenvoudige, uitvoerbare regeling worden, die moest aansluiten bij gegevens die al beschikbaar waren in de uitvoering, namelijk in de loonaangifteketen bij het UWV. We kunnen geen nieuwe gegevens maken of een uitvraag doen bij werkgevers. Het moet ook nog eens fraudebestendig zijn. Om die reden hebben we gekozen voor de loonaangiftegegevens van januari, want dat zijn recente gegevens, van een paar maanden geleden. Die staan vast en er kan niet mee gesjoemeld worden.”
Geen maatwerk
“Het kan niet zo zijn dat iemand besluit om bijvoorbeeld een familielid toe te voegen aan de salarisadministratie, ik zeg maar wat, met een fors salaris, die dan weer voor tegemoetkoming in aanmerking komt. Over al dat soort zaken hebben we na moeten denken. Als je dat soort pijlers neerzet, heb je automatisch minder ruimte voor maatwerk.
Maatwerk is gewoon geen optie, zeker niet op deze termijn. Normaal gesproken doen wij er een jaar over om zo’n regeling op te tuigen, met uitvoeringstoetsen en gegevens. Nu moest dat in drie weken. Dat betekent dat je noodgedwongen kiest voor een versimpelde uitvoering.
Ik zie echt wel dat er situaties zijn die schuren of die ingewikkeld zijn. En we moeten ervoor oppassen dat er voor elke sympathieke groep een aparte regeling komt, want dat kunnen we gewoon niet waarmaken. Daar moeten we gewoon eerlijk over zijn.”
Seizoenspiek
“Dan een specifiek punt bij de NOW, dat gaat over de seizoenen. Het is inderdaad zo dat voor bepaalde seizoengebonden sectoren de NOW-regeling niet goed aansluit bij de realiteit. Dat heeft eigenlijk te maken met twee dingen: het ene is de omzetbepaling, en het andere punt is de loonkostenbepaling.
We hebben ook vanwege de uitvoerbaarheid van de regeling gezegd: je pakt de totale omzet 2019, die deel je door vier — dat is dus die drie maanden — en dat is dan je referentieomzet; vervolgens kijken we naar je omzet in maart, april, mei van dit jaar, en kijk je of je dan meer dan 20% omzetverlies hebt ten opzichte van je referentiescenario. Is dat perfect?
Nee, dat is niet perfect; laat ik daar ook heel helder over zijn. Want er zijn sectoren die een groot deel van hun omzet in de maanden april en mei hebben, maar er zijn ook sectoren die hun omzet in december hebben, of zoals de recreatiesector en campings, in juli en augustus. Lukt het om heel specifiek deze sectoren af te dekken? Nee, dat lukt niet. Als we dan elke keer weer een aparte regeling willen gaan maken, dan vereist dat weer aparte accountantscontroles, aparte verantwoordingsmechanismen.
Daarom hebben we, weer vanwege de uitvoerbaarheid en het tegengaan van fraude en oneigenlijk gebruik, gezegd: we hanteren de omzet zoals we die hebben gehanteerd, en we hanteren de loonkosten zoals die in januari waren. Voor de meeste bedrijven gaat dat helemaal goed, want die hebben in januari meestal de vaste contracten of mensen met een tijdelijk contract al staan op de loonlijst van januari.”
Buiten de NOW om
“Bij sommige specifieke sectoren gaat dit knellen. We kijken of we iets specifieks kunnen verzinnen voor sectoren waarin de omzet in een klein deel van het jaar wordt gerealiseerd, waarbij ook de loonkosten worden gemaakt. Dit gaat dus specifiek buiten de NOW om. Dit kan niet via de NOW worden geregeld, anders komt de uitvoerbaarheid van die regeling in gevaar.”
De motie over aanvullende maatregelen voor werkbehoud bij organisaties met seizoenspiek is op 16 april aangenomen.
Flexwerkers
“Veel flexwerkers dreigen ondanks de NOW alsnog tussen wal en schip te vallen. Dit is een onderwerp waar ik eerlijk gezegd ook zelf buikpijn van heb. Want inderdaad vallen sommige mensen tussen wal en schip, omdat er niet een vangnet is dat standaard klaarstaat voor deze groep. Dat geldt vooral voor flexwerkers.
Als de Kamer mij daarom vraagt, wil ik voor mensen met een flexcontract die nog buiten de boot vallen als ze dus geen beroep kunnen doen op de WW dan wel op de bijstand, nagaan of het mogelijk is om op enige wijze tegemoet te komen aan deze groep.
Ik wil heel erg mijn best doen om hier iets op te verzinnen. Ik zie ook wel potentiële routes, maar er zitten ontzettend veel haken en ogen aan die ik echt eerst netjes uit elkaar wil trekken om het ook uitvoerbaar en rechtvaardig te houden. Maar ik kan niet generiek zeggen dat iedereen daarmee opgevangen wordt. Dat kan ik gewoon niet waarmaken.”
Uitvoerbaar en rechtvaardig
“Ik heb twee disclaimers bij genoemd: het moet echt uitvoerbaar zijn en het moet ook rechtvaardig zijn. Het moet ook uitlegbaar zijn voor andere groepen die er bijvoorbeeld geen gebruik van kunnen maken.
Het uitgangspunt van het pakket, de oproep van het kabinet alsook die van de vakbeweging en de werkgevers, is natuurlijk om mensen zo lang mogelijk in dienst te houden omdat 90% via de NOW wordt vergoed op basis van de loonadministratie van januari. Alle mensen die in januari op de payroll stonden, of ze nu een vast, een tijdelijk of een oproepcontract hadden, komen in aanmerking voor die compensatie. Dat is de beste methode.”
Minister over flexwerkers en NOW – voorwaarden en verlenging
De motie over flexwerkers die niet in aanmerking komen voor een uitkering is op 16 april aangenomen.
Stichting van de Arbeid
“Dan de Stichting van de Arbeid. Ik vind het oprecht ingewikkeld dat we voor mensen met een vast contract dan 90% vergoeden en voor mensen met een flexcontract 100%. Wat voor een prikkel is dat dan weer? Ook gegeven de discussie over commissie-Borstlap en de Wet arbeidsmarkt in balans en al die discussies die we het afgelopen jaar hebben gevoerd over het onderscheid tussen vaste contracten en flexcontracten. (…) Ik ga er goed naar kijken.”
Concerns
“Er werden een aantal vragen gesteld over omzet en de NOW. Dat ging over de concerns. Dat is inderdaad weer zo’n dilemma. Dat heeft te maken met accountants en jaarrekeningen, maar ook met het kunnen schuiven met personeel binnen het concern.
Laat ik het heel simpel zeggen. Een supermarkt die ook andere activiteiten heeft, zou ervoor kunnen kiezen om de mensen die in dienst zijn bij het onderdeel dat hard wordt geraakt door de coronacrisis, in het andere onderdeel in te zetten. Dat kan. Stel dat een groot concern naast een supermarkt ook een horeca-afdeling heeft, dan kan het zijn dat de concurrent wel in aanmerking komt voor de NOW-regeling, maar dat concern niet, want dat heeft geen 20% omzetverlies. Dat is dus één deel van het dilemma.
Het andere deel van het dilemma is: kunnen we dat ook goed controleren? Je wilt namelijk niet dat er sprake is van een soort strategisch gedrag waar het niet voor bedoeld is. Het is bedoeld voor het behouden van banen en werkgelegenheid, niet voor het ter plekke schuiven met omzet en kosten om er beter uit te komen.”
Strategisch gedrag voorkomen
“Het doel van de regeling is het behoud van banen en van werkgelegenheid en het doorbetalen van salarissen. Het verzoek van de Stichting van de Arbeid, maar ook van D66, het CDA en GroenLinks, om hiernaar te kijken, wil ik dus graag oppakken. Maar ik denk dat we dan ook moeten nadenken over waarborgen om strategisch gedrag te voorkomen en over waarborgen om te voorkomen dat met publiek geld winst wordt gemaakt, om het even heel simpel te zeggen. Als de Kamer me erom vraagt, wil ik dus serieus naar deze problemen kijken en in gesprek gaan over mogelijke oplossingen hiervoor, ook met de Stichting van de Arbeid.”
De motie over uitbreiding van de NOW i.v.m. de aanspraak door concerns is op 16 april aangenomen.
Uitzendbureaus
“Waarom is ervoor gekozen om de uitzendwerkgevers in aanmerking te laten komen voor de NOW als de opdrachtgever — dus niet het uitzendbureau zelf, maar de opdrachtgever — meer dan 20% omzetverlies heeft? Eigenlijk hebben we gewoon gezegd: alle bedrijven worden op dezelfde manier behandeld.
Denk bijvoorbeeld aan de land- en tuinbouwsectoren, waar een groot deel van bijvoorbeeld de Poolse mensen en de Oost-Europese arbeidsmigranten op dit moment niet in Nederland zijn en werken, waardoor er een groot beroep is op mensen om daar te komen werken. Daar kan een uitzendbureau dan op inspelen. Het kan een deel van de mensen die niet meer worden ingehuurd door het oude bedrijf x, in een andere sector aan het werk stellen. Daarmee kan omzet worden behaald. Ook daarvoor hebben wij geredeneerd: een uitzendbedrijf is een normaal bedrijf en als die wordt geconfronteerd met 20% omzetdaling, kan het een beroep doen op de NOW.”
Directeur-grootaandeelhouders
“Als het gaat om de NOW zitten de dga’s die eigenlijk dka’s zijn, directeur-kleinaandeelhouder, die een klein aandeel hebben en niet hun eigen ontslag kunnen tegenhouden, wel in het socialezekerheidsdomein. Daar worden de loongegevens en de sociale zekerheidspremies van bijgehouden en geverifieerd. Die groep zit wel in de NOW. Maar de directeur-grootaandeelhouder, die wel een groot deel van de aandelen heeft en zijn eigen ontslag kan tegenhouden, zit niet in de sv-loonsystematiek. Dat kunnen we ook niet controleren. Daarom zitten dga’s ook niet in de NOW-tegemoetkoming. We hebben wel gezegd dat dga’s, als ze een inkomensval hebben, gebruik kunnen maken van de Tozo van de staatssecretaris.”
Eigenrisicodragers
“Voor Ziektewetuitkeringen die eigenrisicodragers zelf moeten betalen geldt dat het dienstverband al is beëindigd. Hierdoor vallen de uitkeringen niet onder de loonsom van de NOW. Dit betekent dat de kosten van de eigenrisicodrager stijgen zonder dat er aanspraak kan worden gemaakt op de NOW. . Door stijgende uitgaven kan er een tekort in de werkhervattingskas ontstaan. Dat tekort wordt in principe in de volgende jaren aangevuld.”
