Ontslag op staande voet wordt bij uitzendbureaus misbruikt als constructie voor financieel gewin. Dat is de conclusie van de Nederlandse Arbeidsinspectie op basis van onderzoek.
De Inspectie onderzocht 13 uitzendbureaus die arbeidsmigranten hebben werken in de vleesverwerkende industrie. Bij 3 van deze bedrijven was er bij 40 tot 80 procent van werknemers sprake van ontslag op staande voet. Door het ontslag op staande voet stoppen betalingen aan de werknemer direct. De Arbeidsinspectie signaleert dat uitzendbureaus financieel gewin halen uit de constructie, maar dat werknemers de dupe ervan zijn.
Signalerende rol
De Nederlandse Arbeidsinspectie heeft naast het controleren van naleving van de Nederlandse arbeidswetten ook een signalerende rol. Vanuit die rol doet de Arbeidsinspectie al langer onderzoek naar financiële drijfveren bij misstanden op de arbeidsmarkt. Tijdens die onderzoeken kwam ook deze constructie aan het licht.
Inspecteurs zagen bij een controle van een uitzendbureau een hoog percentage van ontslag op staande voet. De Arbeidsinspectie deed naar aanleiding daarvan een bredere analyse en ontdekte dat dit uitzendbureau niet de enige was die deze constructie toepast.
Veel werknemers met niet-Nederlandse nationaliteit
Voor de analyse zijn 13 uitzendbureaus onderzocht die bij de Inspectie al bekend waren. Daarbij richtte het onderzoek zich op de periode van 2020 tot 2022. Bij 3 van de 13 bureaus bleek het percentage van ontslag op staande voet zeer hoog. De Arbeidsinspectie zag tijdens het onderzoek bij de bedrijven meer dan 7000 vermeldingen in de administratie van ontslag op staande voet. Het gaat in de meeste gevallen om mensen met een niet-Nederlandse nationaliteit.
Eindafrekening van 0 euro
Een werknemer kan op staande voet worden ontslagen als diegene iets doet waardoor het voor de werkgever niet meer redelijk is om die persoon in dienst te houden, bijvoorbeeld als sprake is van diefstal of geweld. Door het ontslag op staande voet stoppen betalingen direct. De werknemer is de werkgever juist een vergoeding verschuldigd, bijvoorbeeld voor kosten om vervanging te regelen. Een praktische oplossing hiervoor is dat de werkgever deze vergoeding verrekent met de ‘eindafrekening’ van de werknemer. Deze komt bijna altijd op 0 euro uit. De werknemer loopt nog openstaande gereserveerde tegoeden mis, zoals opgebouwd vakantiegeld en uitbetaling van niet opgenomen vakantiedagen. Dit gaat vaak om honderden euro’s of meer.
Geen recht op WW-uitkering
Daarnaast is de werknemer in formele zin verwijtbaar werkloos. In dat laatste geval verliest de werknemer bijvoorbeeld het recht op een WW-uitkering. In gevallen waarbij het uitzendbureau de huisvesting regelt voor de ontslagen werknemer, verliest die werknemer in veel gevallen ook het recht op huisvesting. Vaak weten werknemers niet dat ze op staande voet ontslagen zijn. Ze gaan in veel gevallen daarna ook weer aan de slag voor hetzelfde uitzendbureau.
Maatregelen nodig
De werknemer kan bij ontslag op staande voet naar de rechter stappen om het ontslag aan te vechten. Maar het vermoeden is dat dat in veel gevallen niet zo ver komt, omdat betrokken werknemers niet weten dat ze op staande voet ontslagen zijn.
De Inspectie kijkt samen met andere overheidsorganisaties welke maatregelen er verder kunnen worden genomen om misbruik van de constructie te voorkomen. Daarnaast stelt de Arbeidsinspectie voor om uitzendbureaus die deze constructie gebruiken, niet toe te laten onder de toelatingsregels die er gaan komen voor uitzendbureaus. Ook kunnen brancheorganisaties in gesprek met uitzendbureaus over het misbruik en de onwenselijkheid van ontslag op staande voet.
Lees het volledige signaal van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
