UWV heeft de oorzaken van de extra instroom in de WIA onderzocht. Uit de analyse blijkt dat de stijging van de instroom vooral te zien is bij mensen die geen werkgever meer hebben op het moment dat zij een aanvraag doen voor de WIA, bijvoorbeeld omdat ze werkloos waren toen ze ziek werden of hun tijdelijke contract afliep tijdens hun ziekte. Deze zogeheten vangnetters stromen dan vanuit de Ziektewet door naar de WIA. Dat staat in het rapport Extra WIA-stijging 2021.
Logische verklaringen
Het aantal WIA-uitkeringen stijgt al jaren. Dat heeft een aantal logische verklaringen zoals de toename van het aantal werkenden en de stijging van de pensioengerechtigde leeftijd, waardoor mensen langer doorwerken.
Maar de stijging van de instroom in de WIA is in 2021 veel sterker dan in voorgaande jaren. In 2021 nam het aantal WIA-uitkeringen toe met 5.700 (ruim 11 procent), dat zijn er 2.900 meer dan verwacht mocht worden op grond van de bekende factoren.
Van de 55.400 mensen die in 2021 een WIA-uitkering kregen toegekend, had iets meer dan de helft nog een werkgever die hun loon doorbetaalde tijdens de eerste twee jaar ziekte. De stijging bij deze groep wordt grotendeels veroorzaakt door de reguliere factoren.
Bijna helft WIA-instroom geen werkgever (meer)
Bijna de helft van de instroom in de WIA bestaat uit mensen die géén werkgever (meer) hebben, omdat ze bijvoorbeeld ziek werden vanuit de WW of hun tijdelijke contract afliep terwijl ze ziek waren. Zij doen daarom tijdens hun eerste twee jaar ziekte een beroep op het vangnet van de Ziektewet (ZW). UWV is dan verantwoordelijk voor het verstrekken van de ZW-uitkering en de re-integratie.
Vangnetters
De extra toename van 2.900 WIA-uitkeringen, die niet verklaarbaar is uit de bekende factoren, zit vooral (90 procent) bij deze groep: in 2021 stromen 2.600 meer vangnetters door naar de WIA dan verwacht.
Begeleiding door UWV in 2019 en coronajaren niet optimaal vanwege meerdere oorzaken.
Voor deze groep is het sowieso een stuk lastiger om te re-integreren, want ze hebben geen werkgever bij wie ze stap voor stap weer aan het werk kunnen gaan.
UWV heeft de vangnetters die in 2019 ziek werden niet optimaal kunnen begeleiden, waardoor meer van hen de maximale ziekteduur bereikten en in 2021 een WIA-aanvraag indienden.
Ook extra instroom door corona
Eerder bleek al dat de coronapandemie ook een aandeel heeft gehad in de extra WIA-instroom. Als gevolg van coronaklachten, bovenop hun bestaande aandoening, zijn in 2021 ongeveer 300 extra mensen in de WIA terecht gekomen. Sinds begin 2022 stromen de eerste mensen met long covid de WIA in. De verwachting is dat de invloed van coronadiagnoses dit jaar groter zijn. Of dit ook leidt tot een verdere stijging van de WIA-instroom, hangt mede af van de andere bepalende factoren.
Onvoldoende beoordelingscapaciteit
Johanna Hirscher, lid Raad van Bestuur UWV:
‘UWV kampt al geruime tijd met onvoldoende beoordelingscapaciteit om aan de vraag naar sociaal-medische dienstverlening te kunnen voldoen. Deze analyse laat zien dat dit ook impact heeft op de begeleiding van mensen in de Ziektewet en hoe belangrijk het is dat we dit probleem met z’n allen aanpakken, want we willen mensen de dienstverlening geven waar ze recht op hebben.’
Aanvullende maatregelen
De minister van Sociale Zaken Werkgelegenheid heeft in april 2021 de Tweede Kamer geïnformeerd over een eerste pakket aan maatregelen.
‘De afgelopen maanden hebben we samen met het ministerie van SZW, NVVG en andere belanghebbenden intensief gewerkt aan een samenhangend pakket van aanvullende maatregelen voor de komende jaren, dat de minister op korte termijn bekend zal maken. Ik hoop dat de eerste resultaten daarvan al volgende jaar zichtbaar zullen zijn.’
