Afgelopen zomer is UWV verrast door de hoeveelheid fouten die UWV heeft gemaakt in de vaststellingen van de WIA. De komende periode gaat UWV daarom 25.000 tot 50.000 dossiers handmatig controleren op fouten en corrigeren. Daarnaast is UWV bezorgd over de impact van de correcties op het voldoen aan onze maatschappelijke taken.
Maarten Camps, voorzitter raad van bestuur UWV: ‘Wij hebben iets recht te zetten richting de mensen waarbij wij een fout hebben gemaakt. Veel van hen zitten al langere tijd in onzekerheid of hun uitkering klopt. Begin volgend jaar laten we aan de meeste mensen weten of er bij hen een fout gemaakt is en gaan wij samen met hen kijken hoe wij dit het beste kunnen oplossen.’
Correctie uitkeringen
Wanneer blijkt dat iemand te weinig WIA-uitkering heeft ontvangen, corrigeert UWV dit naar het bedrag waar iemand recht op heeft. Ook doet UWV een nabetaling van het bedrag dat iemand te weinig heeft gekregen. We gaan in gesprek om te kijken hoe we de gevolgen van verrekening met belastingen en toeslagen zo beperkt mogelijk kunnen houden.
Wanneer iemand te veel uitkering heeft gekregen, zal UWV deze corrigeren voor de toekomst. Dit heeft impact op het leven van mensen, omdat men dan minder inkomen krijgt. Daarom biedt UWV een overgangsperiode van twee maanden voordat we de uitkering aanpassen.
Niet terugbetalen
Om ook de gevolgen van een verlaging van de uitkering zo beperkt mogelijk te maken, ondersteunt UWV de betrokkenen ook na de aanpassing van de uitkering. Het uitgangspunt is dat wanneer iemand te veel heeft ontvangen dit niet terugbetaald hoeft te worden. Het gaat om een fout van UWV. Mensen mogen daar niet de dupe van worden.
Tot zomer 2026 bezig
Alleen als bijvoorbeeld sprake is van fraude of als het heel duidelijk is dat iemand veel te veel heeft ontvangen, wordt terugvorderen overwogen. Het zal waarschijnlijk tot de zomer van 2026 duren om alle verkeerd berekende uitkeringen te corrigeren.
Voortvarend en zorgvuldig corrigeren
UWV heeft de laatste jaren onvoldoende aandacht gehad voor de kwaliteit van de WIA-berekeningen en dat verwijten we onszelf. Het is voor UWV belangrijk dat de instantie de correctie van de WIA-uitkeringen daarom zorgvuldig en voortvarend doet, aansluitend bij de menselijke maat die UWV in de dienstverlening centraal stelt. Het gaat om een lerende aanpak waarbij geleerd is van eerdere herstelacties.
Dagloon
UWV heeft afgelopen maanden onderzocht bij welke van de circa 200.000 lopende WIA-uitkeringen die sinds 2020 zijn vastgesteld mogelijk een fout is gemaakt. Hieruit blijkt dat de meeste fouten worden gemaakt bij de dagloonberekening en de juiste toekenning van het soort WIA waar iemand recht op heeft.
Fouten bij andere uitkeringen
Bij andere uitkeringen, zoals de Werkloosheidswet (WW) en Ziektewet (ZW) ziet UWV ook dat we fouten maken bij de dagloonberekening, die zeer complex en foutgevoelig is.
Camps: ‘We beseffen dat we al enkele jaren werken aan de verbetering van de dienstverlening met aandacht voor de menselijke maat, maar dat dit nog niet helemaal is terug te zien in het aantal juiste uitkeringsvaststellingen vinden wij extra teleurstellend. Want ook bij de andere uitkeringen maken wij helaas fouten. En elke fout die UWV maakt, heeft impact op mensen en is daarom een fout te veel.’
Aantal fouten in WW, ZW en Wajong
- Als UWV kijkt naar hoeveel fouten UWV maakt met financiële impact voor mensen dan zien we dat we bij de WW in totaal 2% van het geld verkeerd toekennen aan mensen. Dit houdt in dat zij dan te weinig of te veel uitkering krijgen: de financiële onrechtmatigheid. Als tien mensen een uitkering krijgen van 10 euro, geeft UWV in totaal 100 euro aan uitkering uit.
In 2% van het totale bedrag, dus 2 euro van de 100 euro, keert UWV verkeerd uit (mensen krijgen te veel of te weinig uitkering). Bij de ZW is dat 2,1% en bij de Wajong is dat 0%. - Dit getal geeft echter geen duidelijkheid over het aantal dossiers waarin UWV een fout maakt. Hier doet UWV onderzoek naar, maar op een speciale manier, namelijk risicogericht.
UWV weet ongeveer waar de instantie de fouten maakt en die processen onderzoekt UWV intensief. Hieruit blijkt dat UWV bij de WW, in de foutgevoelige processen in 10% van de dossiers een fout maken. Dit betekent niet per definitie dat dit financiële gevolgen heeft voor de mensen en deze 10% zegt ook niets over alle uitkeringen. Daarbij komt dat als UWV in dit proces een fout constateert UWV deze herstelt. Veel van de geconstateerde fouten zijn dus al hersteld. - Uit dit onderzoek komt verder dat in 7% van de foutgevoelige processen van de ZW een fout gemaakt wordt en in 5% van de foutgevoelige processen van de Wajong. Ook hierbij geldt dat wanneer een fout wordt geconstateerd, UWV deze herstelt.
Urgentie om sneller te veranderen
Maarten Camps: ‘UWV worstelt al enige jaren met taaie vraagstukken, zoals de langere wachttijden voor een arbeidsongeschiktheidsbeoordeling, verouderde IT-systemen en de toenemende complexiteit van wetgeving die de uitvoering ervan steeds lastiger maakt. De fouten in de WIA komen daar nu bij. Met de verandering van uitvoeringsorganisatie naar publieke dienstverlener, simpel gezegd: het menselijk maken van onze dienstverlening en zorgen dat mensen zich gezien, gehoord en geholpen voelen, zijn we nog niet waar we willen zijn. Deze verandering gaan we nu versnellen.’
Sneller veranderen en meer ruimte
UWV wil als organisatie de burgers, de medewerkers en de maatschappij het perspectief kunnen bieden dat wij aan de verwachtingen en aan de wettelijk opdracht kunnen voldoen. Voor de sociaal medische dienstverlening kan UWV dit perspectief niet meer geloofwaardig waarmaken, gezien het grote aantal aanvragen, de beperkte capaciteit en de omvang van de correcties die er nog bij komen.
Ook is UWV bezorgd over de impact van de inzet voor de correcties op de kwaliteit van de rest van de dienstverlening. Dit vergroot nogmaals de urgentie bij UWV om als organisatie te veranderen. Dit kan UWV voor een groot deel zelf. Om de druk op de uitvoering te verminderen, zal UWV daarom op zeer korte termijn aanpassingen in de interne processen doorvoeren, zoals via versnelde IT-verbeteringen en personeelsbeleid.
Daarnaast heeft UWV snel meer ruimte nodig voor de uitvoering van de taak. Zoals de vereenvoudiging van de berekening van het dagloon, het continueren van de mogelijkheid om 60-plussers eenvoudiger te beoordelen en om een aantal taken niet meer uit te voeren. Hierover is UWV in gesprek met de minister van SZW.