De wachtlijsten bij UWV voor sociaal-medische beoordelingen lopen flink op. Mensen die mogelijk arbeidsongeschikt zijn en wachten op een beoordeling, zitten hierdoor onaanvaardbaar lang in onzekerheid over hun inkomen. Ook zijn er zorgen over hardheden in het WIA-stelsel. Minister Van Gennip van Sociale Zaken neemt daarom dit najaar een aantal maatregelen die de wachtlijsten aanzienlijk moeten bekorten en die hardvochtigheden tegengaan.
Daarnaast onderzoekt de minister welke maatregelen verder nog nodig zijn voor de middellange termijn. Tegelijkertijd stelt ze een commissie aan die adviseert over een toekomstbestendig stelsel. De ministerraad heeft ingestemd met deze brief aan de Tweede Kamer.
Sociaal-medische beoordelingen
Werknemers kunnen in Nederland op een vangnet rekenen als ze door ziekte (tijdelijk) niet kunnen werken. Dit stelsel staat onder druk. Het grootste knelpunt is de grote vraag naar sociaal-medische beoordelingen door verzekeringsartsen bij UWV, maar UWV kan daar niet aan voldoen.
Dit komt onder meer doordat de instroom in de WIA hoger is en doordat UWV achterstanden heeft door onder andere de lockdowns. Daarnaast zijn er ondanks de inspanningen van UWV al langere tijd te weinig verzekeringsartsen.
18 i.p.v. 8 weken wachten
Op dit moment moeten mensen gemiddeld 18 weken op een eerste beoordeling wachten. Wettelijk staat hier acht weken voor. Dit is onacceptabel lang. Mensen houden weliswaar een inkomen tijdens de wachttijd maar het geeft veel onzekerheid. Daarnaast weten ook de werkgevers niet waar zij aan toe zijn als een medewerker ziek is.
Ook voor werkgevers vindt de ministers het belangrijk dat er tijdig duidelijkheid is. Op het moment van de WIA-aanvraag hebben werkgevers vaak al bijna twee jaar loon doorbetaald en zich ingespannen om de zieke werknemer te re-integreren in passende arbeid. Ook dragen zij een premielast voor hun werknemers en de WIA-beoordeling is van belang voor een eventuele ontslagaanvraag. Daarom is het ook voor werkgevers van belang tijdig te weten waar zij aan toe zijn.
Tijdelijke maatregelen
Met dezelfde werkwijze en met de huidige wet- en regelgeving zal de vraag naar sociaal-medische beoordelingen in dit tempo in 2030 33 procent hoger zijn dan het aanbod. Minister Van Gennip neemt daarom op korte termijn een aantal tijdelijke maatregelen die de wachttijd inkorten.
Vereenvoudigde WIA-beoordeling bij 60-plussers
Zo mag UWV 60-plussers tijdelijk een vereenvoudigde WIA-beoordeling aanbieden waarbij niet altijd een verzekeringsarts betrokken hoeft te zijn. Dit mag alleen met instemming van werkgever en werknemer. Achteraf kunnen zij alsnog vragen om een reguliere beoordeling en er mag in principe niemand door benadeeld worden.
Let op: om ook werkgevers niet te benadelen, worden de uitkeringen die zijn toegekend op basis van een vereenvoudigde WIA-claimbeoordeling, in afwijking van de wet, niet aan publiek verzekerde werkgevers toegerekend via de Whk-premie en niet aan eigenrisicodragende werkgevers doorbelast.
Vijf jaar geen herbeoordeling
Ook wil de minister UWV toestaan om gedurende vijf jaar geen herbeoordeling uit te voeren van mensen in de IVA en in de Wajong, die duurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn verklaard én die er ondanks hun beperkingen in slagen om betaald werk te krijgen.
Efficiënter werken
Naast deze tijdelijke maatregelen, die buiten de huidige wetgeving vallen, neemt UWV op korte termijn een reeks maatregelen om efficiënter te gaan werken.
De minister verwacht dat de aangekondigde tijdelijke maatregelen echter nog niet voldoende zullen zijn. De komende periode worden daarom verdere maatregelen voor de middellange termijn uitgewerkt, met andere wet- en regelgeving.
Tijdelijke maatregel voorschotten verlengd
Van Gennip acht het met UWV noodzakelijk om de tijdelijke terugvorderingsregeling voor personen bij wie het voorschot niet of slechts gedeeltelijk verrekend kan worden met een WW- of WIA-uitkering, te verlengen tot en met 31 december 2023. Doordat in deze gevallen voorschotten tijdelijk niet worden teruggevorderd, gaat de maatregel gepaard met extra uitgaven in 2023. De extra WGA-lasten ten gevolge van deze maatregel komen niet voor rekening van de (voormalige) werkgevers van betreffende ex-werknemers.
Stelsel verbeteren
Naast het terugdringen van wachtlijsten, heeft het kabinet de ambitie om het stelsel te verbeteren. Zo worden op korte termijn maatregelen genomen om waar mogelijk binnen de huidige wet hardheden weg te nemen, bijvoorbeeld door bepaalde groepen betere dienstverlening te bieden en interne processen te verbeteren. UWV gaat bijvoorbeeld de tijdigheid van de toets van het re-integratieverslag van de werkgever en werknemer (RIV) op korte termijn herstellen, zodat werknemer en werkgever optimaal in staat worden gesteld om re-integratiekansen te benutten.
Niet alle ambities om het stelsel te verbeteren zijn uitvoerbaar zonder fundamenteel naar het stelsel te kijken. Zo is bijvoorbeeld in het coalitieakkoord afgesproken dat ook zzp’ers recht op een arbeidsongeschiktheidsverzekering krijgen. Dat verhoogt de vraag naar sociaal-medische beoordelingen en is zonder aanvullende maatregelen niet uitvoerbaar voor UWV.
Nieuwe commissie
Minister Van Gennip stelt daarom dit najaar een commissie aan die breed naar het stelsel gaat kijken en advies zal geven over een aanpak die ervoor gaat zorgen dat we ook in de toekomst een vangnet hebben dat aansluit bij de huidige maatschappelijke wensen.
De minister wil een onafhankelijke commissie instellen om onderzoek naar een toekomstbestendig stelsel rond ziekte en arbeidsongeschiktheid te doen. Het streven is dat de commissie vanaf november aan de slag gaat en haar bevindingen oplevert in het eerste kwartaal van 2024.
