Het kabinet heeft eind augustus aangekondigd per 1 oktober 2021 de generieke steun waar de NOW onderdeel van uitmaakt niet meer te verlengen.
In totaal zijn er dan zes NOW-aanvraagperiodes geweest, en zijn er tot 8 september totaal ruim 430.000 aanvragen ingediend en voor 20,4 miljard euro aan voorschotten uitgekeerd.
Dat de NOW niet wordt verlengd, betekent niet dat de uitvoering van de NOW bijna is afgerond. De komende jaren gaat het vaststellingsproces onverminderd door en dit zal nog het nodige vragen van werkgevers, deskundige derden, accountants en UWV.
Voorschotsystematiek
De NOW werkt met een voorschotsystematiek: waar werkgevers bij de aanvraag zelf moesten inschatten wat het omzetverlies zou worden, wordt er pas achteraf gekeken naar het daadwerkelijke omzetverlies om zo het definitieve subsidiebedrag vast te stellen. Ook wordt in de vaststellingsfase gecontroleerd of de loonsom gelijk is gebleven, in lijn met het doel van de regeling. Dit vaststellingsproces leidt tot het definitieve recht op NOW, waarna een terugbetaling of nabetaling zal volgen.
Het vaststellingsproces is op 7 oktober 2020 van start gegaan voor de NOW 1 (periode maart, april en mei 2020) en op 15 maart 2021 voor de NOW-2 (periode juni, juli, augustus en september 2020). De vaststellingsprocessen van de NOW-3 (derde, vierde en vijfde periode) en van de NOW-4 (zesde periode) volgen later dit jaar en volgend jaar.
Vaststellingsaanvraag NOW 1 – deadline 31 oktober
Op dit moment zijn er 66.700 vaststellingsaanvragen van de NOW-1 ingediend. Dit betekent dat er nog
ongeveer 72.800 vaststellingsaanvragen NOW-1 niet zijn ingediend. Het is voor werkgevers mogelijk om tot en met 31 oktober 2021 een vaststellingsaanvraag voor de NOW-1 te doen.
Nabetalingen en terugvorderingen
Bij een vaststelling van de NOW zijn er twee uitkomsten mogelijk, een werkgever ontvangt een nabetaling of er wordt een bedrag teruggevorderd. Als blijkt dat de werkgever tijdens de subsidieperiode geen gedaalde loonsom heeft en meer omzetverlies heeft geleden dan aanvankelijk ingeschat, of als het verwachte omzetverlies goed is ingeschat, is er recht op een nabetaling.
60 procent moet terugbetalen
Een omzetverlies dat minder hoog uitvalt dan van tevoren was ingeschat of een gedaalde loonsom kunnen aanleiding zijn voor een terugbetaling. Op basis van de subsidies die tot nu toe zijn vastgesteld, blijkt dat circa 60 procent van de werkgevers te maken krijgt met een terugvordering.
UWV gaat coulant om met betalingsregelingen.
Proces betalingsregelingen
Tot dusver blijkt dat ruim 70 procent van de werkgevers waarbij de vaststelling is afgehandeld en die een terugvordering hebben ontvangen, ervoor kiezen om het bedrag direct terug te betalen. Met vrijwel alle overige werkgevers zijn er betalingsregelingen afgesproken.
Als een werkgever zijn voorschot (deels) moet terugbetalen, is UWV coulant met de terugbetaaltermijnen. Werkgevers kunnen met UWV telefonisch of digitaal een betalingsregeling afspreken die bij hen past, waarbij ze tot maximaal vijf jaar de tijd krijgen om de terugvordering te betalen. Daarnaast kan er een betaalpauze van maximaal een jaar worden ingelast en is er bij de betaaltermijnen geen sprake van rente.
Contact met werkgever
Op het moment dat UWV een schending van een overeengekomen betalingsregeling signaleert, zal UWV contact opnemen met de werkgever om te proberen een nieuwe betalingsregeling af te spreken. Dit is een zorgvuldig proces, waarbij UWV rekening houdt met de omstandigheden van de onderneming. Als dit uiteindelijk echter niet lukt, bijvoorbeeld omdat er geen contact kan worden gelegd met de werkgever, zal UWV het reguliere proces met betrekking tot terugvorderingen gaan starten.
Rechtmatigheid NOW
Over de rechtmatigheid van NOW-subsidie aan sommige bedrijven zijn vragen gesteld. Te denken valt aan situaties waarin bonussen of dividenden zijn uitgekeerd, werkgevers van werknemers vragen om minuren in te halen, of waarin over het hele jaar 2020 winst is behaald maar wel NOW is ontvangen in een specifieke periode.
Vanaf het begin van de pandemie – toen de steunpakketten voor het eerst werden aangekondigd – is altijd een moreel appèl gedaan op bedrijven en gevraagd om op een maatschappelijk bewuste manier om te gaan met de NOW.
Hierdoor hebben bedrijven besloten het volledige voorschot terug te geven. Wellicht zijn er ook bedrijven die überhaupt geen NOW hebben aangevraagd maar hier mogelijk wel aanspraak op hadden kunnen maken.
Spelregels niet achteraf te wijzigen
Tegelijkertijd wil de minister ook blijven benadrukken dat de Rijksoverheid niet achteraf de spelregels kan veranderen: als blijkt dat bedrijven voldoen aan de voorwaarden van de regeling, dan hebben zij recht op NOW.
Wanneer bijvoorbeeld blijkt dat bedrijven over het hele jaar 2020 winst hebben gemaakt terwijl zij wel voor één of meerdere NOW-tranches subsidie hebben ontvangen, zou dit als ‘oneerlijk’ kunnen worden beschouwd: steun is er immers voor bedrijven die het zwaar hebben.
Bij de vaststelling van het recht op NOW-subsidie wordt echter alleen gekeken naar het omzetverlies van de drie specifieke maanden (of vier maanden bij de NOW-2), en niet naar de resultaten over een
jaar. Daarbij kan op voorhand niet worden gesteld dat een werkgever die de eerste paar maanden van de pandemie veel omzetverlies had maar op jaarbasis een positief resultaat kan laten zien, de NOW-steun niet nodig heeft gehad.
Zonder de steun van NOW had de werkgever wellicht andere keuzes gemaakt in zijn bedrijfsvoering en mensen ontslagen. In zo’n situatie heeft de NOW zijn werk gedaan (behoud van personeel) omdat het bedrijf de bedrijfsvoering na een tijdelijke dip kon doorzetten.
Steun (deels) terugbetalen
Als een bedrijf de steun achteraf niet of minder nodig blijkt te hebben gehad, gelet op een positief jaarresultaat in vergelijking met een slecht resultaat in een bepaalde driemaandsperiode waardoor recht op NOW is ontstaan, juicht Koolmees het toe als in zo’n geval de steun geheel of gedeeltelijk wordt terugbetaald. Dit is echter een afweging die iedere werkgever zelf moet maken en die niet is af te dwingen.
0 euro loonsom, toch NOW
Om werkgevers meer ruimte te bieden om de bedrijfsvoering aan te passen aan de nieuwe situatie naarmate de crisis vorderde, is er bij de NOW-3 en -4 een loonsomvrijstelling van 10 procent geïntroduceerd. Door deze vrijstelling wordt een loonsomdaling tot 10 procent niet op de subsidie in mindering gebracht. Alle loonsomdalingen boven de 10 procent worden wel in mindering gebracht op de subsidie.
Het gevolg van deze vrijstelling is echter ook dat werkgevers in theorie NOW-subsidie kunnen ontvangen terwijl sprake is van € 0 aan loonkosten. De NOW heeft behoud van werkgelegenheid als doel en zodra er sprake is van volledige loonsomdaling (tot € 0), is er geen noodzaak meer voor tegemoetkoming van de loonkosten.
Betaling loonkosten
De NOW verplicht de werkgever om de subsidie aan te wenden voor het doel waarvoor de subsidie verstrekt is, namelijk voor de betaling van loonkosten. Als de loonkosten nul zijn terwijl er (meer) subsidie is ontvangen, wordt er aan deze verplichting niet voldaan. Daarom wordt, ondanks de 10 procent loonsomvrijstelling in de NOW-3 en -4, een NOW-subsidie op nihil gesteld bij een loonsom van € 0.
Reguliere berekeningswijze blijft
Een soortgelijke situatie kan zich voordoen bij een relatief kleine resterende loonsom, maar die groter is dan nul. Het is in de uitvoering echter lastig om te definiëren wat een ‘kleine’ loonsom is, dit verschilt immers per werkgever. Het is daarom voor UWV moeilijk om dergelijke gevallen uit het automatische proces te filteren en de subsidie te korten naar gelang de loonsom verder is gedaald.
Ook zou deze aanpak leiden tot veel noodzakelijke maar tijdrovende (systeem)aanpassingen bij het ‘bouwen’ van het vaststellingsloket van de NOW-3. Voor deze gevallen blijft daarom de reguliere berekeningswijze gelden, inclusief de vrijstelling van 10 procent in het geval van een loonsomdaling.
