Als de arbeidsovereenkomst tot stand is gekomen vanwege bedrog, bijvoorbeeld een cv vol onjuistheden, dan is er geen ontslagprocedure of vaststellingsovereenkomst nodig, en kan daarnaast mogelijk het betaalde salaris worden teruggevorderd, zoals in deze zaak gebeurt.
Waar gaat de zaak over?
De zaak gaat over de vraag of een werkgever de arbeidsovereenkomst mag vernietigen op de grond dat die overeenkomst tot stand is gekomen onder invloed van bedrog door de werknemer, en, zo ja, of voor die vernietigbaarheid moet zijn voldaan aan het extra vereiste dat de arbeidsovereenkomst (vrijwel) geheel nutteloos is geweest.
De werknemer is op 9 januari 2017 als Directeur Zorg voor onbepaalde tijd in dienst getreden bij de werkgever op basis van een op 5 december 2016 tussen de partijen gesloten arbeidsovereenkomst.
Arbeidsovereenkomst vernietigd
In een e-mail van 24 mei 2017 heeft de directeur en aandeelhoudster van de zorgorganisatie het volgende aan de werknemer bericht:
“De afgelopen tijd is ons gebleken dat de kwaliteit van het door u geleverde werk absoluut niet te verenigen is met de aard en de inhoud van uw functie. (…)
Daarbij is ons opgevallen dat door u mogelijk onjuiste informatie is verstrekt ten tijde van uw sollicitatie naar uw functie van statutair directeur (…).
Ik ben dan ook voornemens u te ontslaan uit uw functie als statutair directeur waarmee dan ook uw arbeidsovereenkomst (…) eindigt. Het verstrekken van onjuiste informatie op uw CV is voor ons een dringende reden voor uw ontslag.”
In een e-mail van 28 juli 2017 heeft de directeur de arbeidsovereenkomst met de werknemer vernietigd wegens bedrog en het aan hem betaalde salaris teruggevorderd.
Inspectie: bewuste misleiding
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft de werknemer bij besluit van 20 maart 2018 laten weten dat de werknemer vanaf die datum geen werkzaamheden meer mag verrichten als GZ-psycholoog, als psychotherapeut, of als klinisch psycholoog, zoals bedoeld in de Wet BIG, dan wel een functie in de gezondheidszorg mag vervullen waarbij hij individuele zorg aan patiënten verleent en één van deze BIG-registraties een vereiste is.
In dit besluit staat onder meer het volgende vermeld:
“De inspectie concludeert dat u gedurende tenminste vier sollicitatieprocedures aan zorgaanbieders onjuiste of onvolledige informatie heeft verstrekt over eerdere werkgevers, eerdere functies, genoten opleidingen, BIG-(her)registratie(s) en opgedane werkervaring als (regie)behandelaar in de specialistische GGZ.
De wijze waarop u de betrokken zorgaanbieders via brief, curriculum vitae en gesprekken heeft geïnformeerd over uw capaciteiten, opleidingen en ervaring beschouwt de inspectie als laakbaar, zeer onzorgvuldig en bewuste misleiding.
U bent op basis van door u verstrekte, onjuiste informatie aangesteld als ‘directeur zorg’ bij een zorginstelling en heeft vervolgens de specialistische behandelfunctie van ‘klinisch psycholoog’ bij een GGZ instelling vervuld. U beschikte niet over de vereiste BIG-registratie, terwijl dat wel wordt vereist om de functies te kunnen vervullen.”
Werkgever: terugbetaling loon
De zorgorganisatie verzoekt om de werknemer te veroordelen tot terugbetaling van het aan hem uitbetaalde nettoloon over de periode van januari 2017 tot en met mei 2017, zijnde € 16.819,98.
De werkgever heeft aangevoerd dat het nettoloon onverschuldigd aan de werknemer is betaald nu de betaling berust op een overeenkomst die buitengerechtelijk is vernietigd (zonder tussenkomst van een rechter) omdat zij onder invloed van bedrog tot stand is gekomen.
Rechter: alleen vernietigbaar bij nutteloosheid
De kantonrechter heeft het verzoek van de werknemer afgewezen. Daartoe is overwogen dat wegens de bijzondere aard van de arbeidsovereenkomst en het gesloten ontslagstelsel en gezien de effecten van gehele of gedeeltelijke terugwerkende kracht van een vernietiging, een beroep op buitengerechtelijke vernietiging van een arbeidsovereenkomst op grond van een wilsgebrek slechts in zeer beperkte mate is toegestaan. Dit kan alleen als de arbeidsovereenkomst na ontdekking van het bedrog geheel nutteloos blijkt te zijn geworden, omdat de bedongen arbeid niet kan worden uitgevoerd. Daar is in dit geval geen sprake van.
Vervolgens heeft de kantonrechter geoordeeld dat de arbeidsovereenkomst ook niet op grond van ontslag op staande voet is geëindigd.
Omdat de werkgever gehouden is tot betaling van het loon, wordt haar verzoek tot terugbetaling van het loon wegens onverschuldigde betaling afgewezen.
Hof: onzeker of contract nutteloos was
Het hof heeft de beschikking van de kantonrechter bekrachtigd.
Op grond van de vaststaande feiten kan geen andere conclusie worden getrokken dan dat sprake is van bedrog van de zijde van de werknemer bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst. Het staat echter niet vast dat de arbeidsovereenkomst (vrijwel) geheel nutteloos is geweest, aldus het hof.
Hoge Raad: vernietiging bij bedrog mag
Als de door bedrog tot stand gekomen en op grond daarvan vernietigde arbeidsovereenkomst niet (vrijwel) geheel nutteloos is gebleken, kan daarmee rekening worden gehouden bij de terugvordering van hetgeen onverschuldigd is betaald.
Wanneer een werknemer een werkgever ertoe aanzet een arbeidsovereenkomst te sluiten door enige opzettelijk daartoe gedane onjuiste mededeling, door het opzettelijk daartoe verzwijgen van enig feit dat hij verplicht was mede te delen of door een andere kunstgreep, is bedrog aanwezig en kan de werkgever zich beroepen op de (buitengerechtelijke) vernietiging van de arbeidsovereenkomst.
In een dergelijk geval beschermt art. 3:44 lid 3 in verbinding met lid 1 BW de werkgever tegen de gevolgen van de onredelijke invloed die de werknemer heeft uitgeoefend op de wil van de werkgever. Het wettelijk stelsel van het ontslagrecht staat daaraan niet in de weg, omdat dat niet strekt tot bescherming van een werknemer die bedrog pleegt bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst.
Uit art. 3:44 lid 3 BW volgt niet de eis dat de arbeidsovereenkomst (vrijwel) geheel nutteloos is gebleken, zodat het kunnen slagen van een beroep op (buitengerechtelijke) vernietiging van de arbeidsovereenkomst wegens bedrog daarvan niet afhankelijk mag worden gesteld.
Indien de arbeidsovereenkomst voordeel heeft opgeleverd voor de werkgever, kan daarmee rekening worden gehouden bij de terugbetaling van het salaris.
De Hoge Raad vernietigt de beschikking van hof ’s-Hertogenbosch en verwijst het geding naar hof Arnhem-Leeuwarden ter verdere behandeling en beslissing.
Uitspraak Hoge Raad, 7 februari 2020, ECLI:NL:HR:2020:213