Zzp is de afkorting van ‘zelfstandige zonder personeel’ en is eigenlijk synoniem voor het begrip freelancer. Een echte zzp’er werkt niet in loondienst (zoals een werknemer), maar is een zelfstandig ondernemer en werkt niet onder gezag van de opdrachtgever. In tegenstelling tot een werknemer ontvangt een zzp’er geen loonstrook, maar stuurt hij of zij een factuur (met of zonder btw) die door de opdrachtgever wordt betaald.
De opdrachtgever houdt geen loonbelasting in en draagt ook geen premies werknemersverzekeringen en inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet (Zvw) af aan de Belastingdienst. De zzp’er geniet daarentegen ook niet de bescherming van het arbeidsrecht, wat bijvoorbeeld betekent dat de arbeidsrelatie direct kan worden opgezegd en de zzp’er geen beroep kan doen op het ontslagrecht. Daarnaast geniet de zzp’er ook niet de bescherming van sociale verzekeringen, zoals een uitkering bij arbeidsongeschiktheid of werkloosheid.
Enorme groei zzp’ers
‘Zzp-en’ is enorm populair geworden, omdat de kosten van een zzp’er lager zijn en de zzp’er vaak netto meer overhoudt. De populariteit is de laatste jaren ook gegroeid omdat de Belastingdienst sinds 2016 niet handhaaft op dit onderwerp. Ook iemand die zich presenteert als zzp’er kan immers juridisch gezien een werknemer zijn als aan de drie voorwaarden hiervoor wordt voldaan. Dit is aan de orde als hij of zij (net zoals een werknemer) werkt onder gezag van de opdrachtgever. Dit niet-handhaven door de Belastingdienst wordt het handhavingsmoratorium genoemd.
Opheffing handhavingsmoratorium
Een belangrijke wijziging is dat dit handhavingsmoratorium, conform de ambitie van het kabinet, uiterlijk op 1 januari 2025 volledig wordt opgeheven en de Belastingdienst weer normaal gaat handhaven. Dit betekent dat als de Belastingdienst een belastingcontrole instelt en tot de conclusie komt dat de zzp’ers fiscaal gelijk zijn aan werknemers, loonheffingen verschuldigd zijn over de uitbetaalde bedragen. Het is duidelijk dat dit kan leiden tot forse naheffingsaanslagen, inclusief boetes.
Nu al meer controles
Wij zien in de praktijk dat de Belastingdienst al vaker bedrijfsbezoeken aflegt en ook (deel)controles uitvoert ter controle van de arbeidsrelaties met ingehuurde externen. Vanuit de Tweede Kamer is eerder gevraagd om versneld te handhaven in de sectoren zorg, kinderopvang en onderwijs vanwege zorgen over het groeiende aantal schijnzelfstandigen. Ook de intermediairs die zzp’ers ‘bemiddelen’ zullen meer aandacht krijgen. Verder wordt verwacht dat de Belastingdienst controles zal instellen bij ondernemingen waar de risico’s het grootst zijn én waar het duidelijkst is dat er sprake is van werken in dienstbetrekkingen.
Overigens kan de Belastingdienst nu ook naheffingsaanslagen opleggen, dit gebeurt in de praktijk echter niet. De Belastingdienst moet dan namelijk bewijzen dat er kwade opzet in het spel is. Er zijn tot nu toe hiervan geen voorbeelden bekend.
Nieuwe wet in de maak
Een andere belangrijke ontwikkeling is de lancering van het wetsvoorstel ”Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden”. Dit betreft een wijziging van het arbeidsrecht, maar zal ook fiscale impact hebben. In het Burgerlijk Wetboek wordt het artikel dat gaat over de arbeidsovereenkomst uitgebreid met een aantal elementen waaraan moet worden getoetst.
Ook wordt een wettelijk rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst voorgesteld voor situaties dat gewerkt wordt met een zelfstandige voor een uurtarief dat lager is dan (afgerond) € 32.
Wat kun je nu al doen?
Het is om twee redenen belangrijk om je nu voor te bereiden op deze belangrijke veranderingen.
- De werkgever kan vanaf 1 januari 2025 worden geconfronteerd met naheffingsaanslagen als hij een zzp’er inhuurt die feitelijk opereert als een werknemer. De Belastingdienst zal in zo’n situatie aan de werkgever als opdrachtgever een naheffingsaanslag loonheffingen (loonbelasting en premies) opleggen, waarbij het factuurbedrag als nettoloon kan worden beschouwd en de basis vormt voor de berekening. Daarbij zijn onder voorwaarden de loonbelasting en premies volksverzekeringen nog wel terug te vorderen, maar premies werknemersverzekeringen niet.
- De conclusie van het voorbereidende onderzoek kan zijn dat je vanaf 1 januari 2025 niet meer op de huidige manier kan samenwerken met deze zzp’ers en je een probleem krijgt in de operationele bezetting.
Voor welke werkzaamheden en functies gebruik je zzp’ers?
Je kunt je voorbereiden door nu in kaart te brengen voor welke werkzaamheden of functies de werkgever gebruikmaakt van zzp’ers en vervolgens te beoordelen of dit na 1 januari 2025 ook nog kan. Je kunt daarbij gebruikmaken van de criteria die gevormd zijn in de rechtspraak.
Criteria
De Belastingdienst toetst of er sprake is van een arbeidsrelatie die als arbeidsovereenkomst moet worden gezien, aan onder meer de volgende criteria:
- Kan de opdrachtgever leiding en toezicht uitoefenen op de zzp’er? Alleen het recht van de opdrachtgever aanwijzingen te geven kan al voldoende zijn om een gezagsverhouding aan te nemen. Als de werkzaamheden eenvoudig van aard zijn, wordt een gezagsverhouding sneller aangenomen.
- Het resultaat van de opdracht is niet duidelijk omschreven of er wordt gewerkt op basis van uren maal tarief en er is slechts een inspanningsverbintenis.
- De werkzaamheden die de zzp’er uitvoert, worden binnen de organisatie van de opdrachtgever ook verricht door werknemers in loondienst.
- Er zal eerder sprake zijn van gezag als de werkzaamheden die de zzp’er verricht een wezenlijk onderdeel vormen van de bedrijfsvoering van de opdrachtgever. Uit de rechtspraak komt naar voren dat het moeilijk voorstelbaar is dat er geen sprake is van gezag bij werkzaamheden die een wezenlijk onderdeel van de bedrijfsvoering vormen (kernactiviteiten). Vaak zijn de werkzaamheden die de zzp’er verricht dan ook structureel ingebed in de bedrijfsvoering van de opdrachtgever.
Alle feiten en omstandigheden
Dit zijn maar enkele omstandigheden waarnaar wordt gekeken. Overigens zal het nooit zo zijn dat op basis van één van deze criteria geconcludeerd moet worden dat sprake is van een arbeidsovereenkomst. Het is altijd een beoordeling van álle feiten en omstandigheden van de situatie (en in onderling verband bezien) en dat kan deze beoordeling complex maken. Ook is het natuurlijk belangrijk om vast te stellen wat nog wél mogelijk is.
Grote veranderingen
Wij verwachten dat de opheffing van het handhavingsmoratorium zal leiden tot grote veranderingen in de opstelling van de Belastingdienst en daarmee in de inzet van zzp’ers. Graag helpen wij u bij het beoordelen van de arbeidsrelatie met zzp’ers zodat u goed voorbereid bent.
Door Marco Zimmerman en Sander van Dijk
